55... Εξολοθρευτής άγγελος.

(κλικ)

"Εξολοθρευτής άγγελος" - "El ángel exterminador", 1962
Λουίς Μπουνιουέλ

"Μερικές φορές το έχω μετανιώσει που γύρισα τον Εξολοθρευτή άγγελο στο Μεξικό. Αυτή την ταινία την φανταζόμουν περισσότερο στο Παρίσι ή στο Λονδίνο με ευρωπαίους ηθοποιούς και με κάποια πολυτέλεια στα ρούχα και στα αντικείμενα. Στο Μεξικό, παρά το ωραίο σπίτι που διαθέταμε, παρά την προσπάθειά μου να διαλέξω ηθοποιούς που η εμφάνισή τους δεν θύμιζε απαραίτητα Μεξικό, υπέφερα από τη σχετική φτώχεια που υπήρχε, οι πετσέτες του φαγητού για παράδειγμα, ήταν πολύ μέτριας ποιότητας, με αποτέλεσμα να αναγκαστώ να δείξω μόνο μια, που κι αυτή μου την δάνεισε η μακιγιέζ.

Το σενάριο, τελείως πρωτότυπο όπως και της Βιριδιάνας, έδειχνε μια παρέα, που ένα βράδυ, μετά από μια θεατρική παράσταση, πήγαινε να δειπνήσει σε κάποιο σπίτι. Μετά το δείπνο περνούν στο σαλόνι και, για κάποιον ανεξήγητο λόγο, δεν μπορούν να ξαναβγούν. Στην αρχή ο τίτλος ήταν Οι ναυαγοί της οδού Θείας Προνοίας. Την προηγούμενη χρονιά όμως, στη Μαδρίτη, ο Χοσέ Μπεργκαμίν μου είχε μιλήσει για ένα θεατρικό έργο, που ήθελε να το ονομάσει Ο εξολοθρευτής άγγελος. Ο τίτλος μου φάνηκε υπέροχος και του είπα:
- Αν έβλεπα αυτόν τον τίτλο σε μια αφίσα, θα 'μπαινα αμέσως στην αίθουσα.
Από το Μεξικό του έγραψα για να μάθω νέα για το θεατρικό του έργο - και για τον τίτλο του. Μου απάντησε ότι το έργο δεν είχε γραφτεί, κι όσο για τον τίτλο, ούτως ή άλλως, δεν του ανήκε, υπήρχε στην Αποκάλυψη. Μπορούσα να τον χρησιμοποιήσω, έγραφε, χωρίς κανένα πρόβλημα. Πράγμα που κι έκανα, ευχαριστώντας τον.

Στην διάρκεια ενός μεγάλου δείπνου που δόθηκε στην Νέα Υόρκη, η οικοδέσποινα είχε την ιδέα να ετοιμάσει μερικά γκαγκς, για να κάνει έκπληξη και να διασκεδάσει τους καλεσμένους της. Για παράδειγμα, το γκαρσόνι που πέφτει καθώς μεταφέρει το δίσκο με τα φαγητά, είναι μια αληθινή λεπτομέρεια. Με την διαφορά ότι στην ταινία οι καλεσμένοι δεν το βρίσκουν καθόλου διασκεδαστικό. Η οικοδέσποινα έχει ετοιμάσει ένα άλλο γκαγκ, με μια αρκούδα και δυο πρόβατα, αλλά δεν θα μάθουμε ποτέ τι είναι αυτό - πράγμα που δεν εμπόδισε μερικούς κριτικούς, φανατικούς του συμβολισμού, να δουν στην αρκούδα τον μπολσεβικισμό που καραδοκεί την καπιταλιστική κοινωνία, εξουθενωμένη από τις αντιφάσεις της.

Πάντα ένιωθα να με έλκουν, τόσο στην ζωή όσο και στις τανίες, τα πράγματα που επαναλαμβάνονται. Δεν ξέρω γιατί, δεν ζητώ να το εξηγήσω. Μπορεί κανείς να μετρήσει τουλάχιστον δέκα επαναλήψεις στον Εξολοθρευτή άγγελο. Βλέπουμε για παράδειγμα δυο άντρες, που τους συστήνουν τον ένα στον άλλο, να δίνουν τα χέρια λέγοντας: "Χαίρω πολύ". Ένα λεπτό αργότερα ξανασυναντιώνται και ξανασυστήνονται, σαν να ήταν τελείως άγνωστοι. Τέλος για τρίτη φορά, χαιρετιώνται πολύ θερμά, σαν δυο παλιοί φίλοι.

Επίσης δυο φορές, αλλά από διαφορετικές γωνίες, βλέπουμε τους καλεσμένους να μπαίνουν στο χωλ και τον οικοδεσπότη να φωνάζει τον μαιτρ ντ' οτέλ του. Όταν η ταινία μονταρίστηκε, ο Φιγκουερόα, ο διευθυντής φωτογραφίας, με παίρνει παράμερα και μου λέει:
- Λουίς, συμβαίνει κάτι πολύ σοβαρό.
- Τι;
- Το πλάνο που μπαίνουν στο σπίτι έχει μονταριστεί δυο φορές.

Πως μπόρεσε να φανταστεί, έστω και για ένα λεπτό, αυτός που είχε τραβήξει και τα δυο πλάνα, ότι ένα τόσο τεράστιο λάθος θα μπορούσε να διαφύγει από τον μοντέρ κι από μένα τον ίδιο;

Στο Μεξικό βρήκαν την ταινία κανοπαιγμένη. Δεν το νομίζω. Οι ηθοποιοί δεν είναι πρώτης σειράς, αλλά στο σύνολό τους μου φαίνονται αρκετά καλοί. Εξάλλου δεν πιστεύω ότι μπορεί κανείς να λέει πως μια ταινία είναι ενδιαφέρουσα και συγχρόνως κακοπαιγμένη.

Ο Εξολοθρευτής άγγελος είναι μια από τις ελάχιστες ταινίες μου που έχω ξαναδεί. Κάθε φορά λυπάμαι για τις ανεπάρκειες που ήδη ανέφερα και για τον πολύ σύντομο χρόνο γυρίσματος. Αυτό που εγώ βλέπω σε αυτή την ταινία, είναι μια ομάδα ανθρώπων που δεν μπορούν να κάνουν αυτό που επιθυμούν: να βγουν από ένα δωμάτιο. Ανεξήγητη αδυναμία να ικανοποιηθεί μια απλή επιθυμία. Αυτό συμβαίνει αρκετά συχνά στις ταινίες μου. Στη Χρυσή εποχή ένα ζευγάρι θέλει να ενωθεί χωρίς να το καταφέρνει. Στο Σκοτεινό αντικείμενο του πόθου είναι ο σεξουαλικός πόθος ενός ηλικιωμένου άντρα που δεν ικανοποιείται ποτέ. Ο Αρτσιμπάλντ ντε λα Κρουζ προσπαθεί μάταια να σκοτώσει. Τα πρόσωπα της Διακριτικής γοητείας θέλουν πάση θυσία να δειπνήσουν μαζί και δεν το κατορθώνουν. Θα μπορούσε ίσως κανείς να βρει κι άλλα παραδείγματα."

(Λουίς Μπουνιουέλ, "Η τελευταία πνοή", Εκδόσεις Οδυσσέας)
.