"Η αυτοκρατορία των αισθήσεων" - "Ai no corrida", 1976
Ναγκίσα Όσιμα
"Θα πρέπει να πούμε κατ' αρχήν πριν προχωρήσουμε, πως τούτη η ταινία θα ήταν δυνατό να χαρακτηριστεί σαν "πορνό" αφού οι δυο ήρωες κάνουν ακατάπαυστα έρωτα, και μάλιστα "σκληρό πορνό", αφού η κάμερα του Όσιμα παίρνοντας την θέση μιας αδιάφορης αμέτοχης και "ασυγκίνητης" φύσης καταγράφει τα πάντα χωρίς αιδώ.
Όμως τούτη ακριβώς η μη συμμετοχή της κάμερας στα τεκταινόμενα διαφοροποιεί κατ' αρχήν την Αυτοκρατορία των αισθήσεων από το πορνό με την τρέχουσα έννοια, στο οποίο ο φακός παίρνει σταθερά την θέση του ματιού ενός ευκίνητου και επιδέξιου ηδονοβλεψία που αδιαφορεί για τα πάντα εκτός από το "θέαμα". Άλλωστε αν αντικαταστήσουμε τον λανθασμένο όρο "πορνό" με το σωστότερο "ερωτική ταινία", το φιλμ του Όσιμα δεν είναι καν ερωτική ταινία, αλλά ένα δοκίμιο πάνω στον ερωτισμό, πάνω στην σχέση του έρωτα με τον θάνατο, πάνω στην αδιαφορία της φύσης για κάθε είδους εννοιολογικούς διαχωρισμούς και λογικολεκτικές τακτοποιήσεις. Ο έρωτας στην πιο απλή και στοιχειώδη του έκφανση που είναι το σεξ, είναι ένα απλό φυσικό και βιολογικό, όπως ακριβώς η γέννηση και ο θάνατος που κι αυτά όπως και το σεξ ηθικοποιήθηκαν, δηλαδή πολιτικοποιήθηκαν σύμφωνα με την ορολογία του Ράιχ, ώστε να ελέγχεται η ύπαρξή μας απ' τους κρατούντες σ' ολόκληρη την πορεία της, απ' το πέρασμα απ' την ανυπαρξία στην ύπαρξη (γέννηση) μέχρι το πέρασμα απ' την ύπαρξη στην ανυπαρξία (θάνατος). Το μεταξύ των δυο ορίων διάστημα ονομάζεται ζωή, και τούτη τη ζωή οι κρατούντες μας απαγορεύουν να τη ζήσουμε με πληρότητα, δίνοντάς μας για ανταμοιβή μια άλλη φανταστική, όπου όλα τα ένστικτα που συντηρούν ή καταστρέφουν την ζωή χάνουν βέβαια το νόημά τους.
Το γεγονός πως η ιστορία που αφηγείται ο Όσιμα είναι πραγματική - συνέβη το 1936, σε περίοδο πλήρους άνθησης του Ιαπωνικού μιλιταρισμού - δηλώνει, κατ' αρχήν, πως η σεξουαλικότητα είναι επιπλέον μια κατάσταση "ιστορική", δηλαδή κάθε άλλο παρά μεταφυσική ή έστω απλά αφηρημένη και απροσδιόριστη (καταφεύγουμε και πάλι στον Ράιχ). Και σαν τέτοια υπηρετεί κάποια συμφέροντα. Στην περίπτωση της πλήρους και α-ηθικής λειτουργίας του σεξουαλικού ενστίκτου, τα συμφέροντα που αυτό υπηρετεί είναι καθαρά και απόλυτα εγωιστικά... Όμως όταν αυτά τα συμφέροντα συμπέσουν με τα γενικά, το σεξ αυτόματα κοινωνικοποιείται και πολιτικοποιείται...
Στην περίπτωση της ταινίας, το σεξ πετάει στο περιθώριο της Ιστορίας της μιλιταριστικής Ιαπωνίας τους δυο ήρωες, κι αυτή η "φυσική" άρνηση συμμετοχής σε μια ιστορία που αρνείται τη ζωή είναι μια πράξη ασυνείδητα πολιτική. Γι' αυτό ακριβώς ο ευνουχισμός του ήρωα απ' την ερωμένη του γίνεται με ενθουσιασμό δεκτή απ' την ιαπωνική κοινή γνώμη.
Όμως, τούτος ο από αγάπη ευνουχισμός δεν είναι μια πράξη διαστροφής αλλά η φυσική ζεύξη του έρωτα με τον θάνατο, ή καλύτερα μια τελετουργία θανάτου που προετοιμάζεται από την τελετουργία του έρωτα, που κάθε φορά καταλήγει στο πρόσκαιρο χάσιμο της συνείδησης μέσα απ' τον οργασμό, που είναι ένα είδος "άσκησης θανάτου". Αυτό ακριβώς είναι και το θέμα της ταινίας.
Γίνεται φανερό απ' τα παραπάνω πως ο κατ' εξοχήν "ευρωπαίος" Ιάπωνας σκηνοθέτης Ναγκίσα Όσιμα, στέκεται εδώ δίπλα στις απόψεις του Ζωρζ Μπατάιγ. (Η παραπομπή στην Ιστορία του ματιού είναι ολοφάνερη στη σκηνή με το αυγό). Άλλωστε, η προβληματική της ταινίας στο σύνολό της βρίσκεται πολύ πιο κοντά στη "φυσική"κατάργηση των ορίων ανάμεσα στον έρωτα και το θάνατο όπως την αντιλαμβάνεται ο Μπατάιγ κι όχι ο Φρόυντ ή ο Σαντ."
(Βασίλης Ραφαηλίδης, "Λεξικό ταινιών", τόμος 3ος, Εκδόσεις Αιγόκερως)
Ναγκίσα Όσιμα
"Θα πρέπει να πούμε κατ' αρχήν πριν προχωρήσουμε, πως τούτη η ταινία θα ήταν δυνατό να χαρακτηριστεί σαν "πορνό" αφού οι δυο ήρωες κάνουν ακατάπαυστα έρωτα, και μάλιστα "σκληρό πορνό", αφού η κάμερα του Όσιμα παίρνοντας την θέση μιας αδιάφορης αμέτοχης και "ασυγκίνητης" φύσης καταγράφει τα πάντα χωρίς αιδώ.
Όμως τούτη ακριβώς η μη συμμετοχή της κάμερας στα τεκταινόμενα διαφοροποιεί κατ' αρχήν την Αυτοκρατορία των αισθήσεων από το πορνό με την τρέχουσα έννοια, στο οποίο ο φακός παίρνει σταθερά την θέση του ματιού ενός ευκίνητου και επιδέξιου ηδονοβλεψία που αδιαφορεί για τα πάντα εκτός από το "θέαμα". Άλλωστε αν αντικαταστήσουμε τον λανθασμένο όρο "πορνό" με το σωστότερο "ερωτική ταινία", το φιλμ του Όσιμα δεν είναι καν ερωτική ταινία, αλλά ένα δοκίμιο πάνω στον ερωτισμό, πάνω στην σχέση του έρωτα με τον θάνατο, πάνω στην αδιαφορία της φύσης για κάθε είδους εννοιολογικούς διαχωρισμούς και λογικολεκτικές τακτοποιήσεις. Ο έρωτας στην πιο απλή και στοιχειώδη του έκφανση που είναι το σεξ, είναι ένα απλό φυσικό και βιολογικό, όπως ακριβώς η γέννηση και ο θάνατος που κι αυτά όπως και το σεξ ηθικοποιήθηκαν, δηλαδή πολιτικοποιήθηκαν σύμφωνα με την ορολογία του Ράιχ, ώστε να ελέγχεται η ύπαρξή μας απ' τους κρατούντες σ' ολόκληρη την πορεία της, απ' το πέρασμα απ' την ανυπαρξία στην ύπαρξη (γέννηση) μέχρι το πέρασμα απ' την ύπαρξη στην ανυπαρξία (θάνατος). Το μεταξύ των δυο ορίων διάστημα ονομάζεται ζωή, και τούτη τη ζωή οι κρατούντες μας απαγορεύουν να τη ζήσουμε με πληρότητα, δίνοντάς μας για ανταμοιβή μια άλλη φανταστική, όπου όλα τα ένστικτα που συντηρούν ή καταστρέφουν την ζωή χάνουν βέβαια το νόημά τους.
Το γεγονός πως η ιστορία που αφηγείται ο Όσιμα είναι πραγματική - συνέβη το 1936, σε περίοδο πλήρους άνθησης του Ιαπωνικού μιλιταρισμού - δηλώνει, κατ' αρχήν, πως η σεξουαλικότητα είναι επιπλέον μια κατάσταση "ιστορική", δηλαδή κάθε άλλο παρά μεταφυσική ή έστω απλά αφηρημένη και απροσδιόριστη (καταφεύγουμε και πάλι στον Ράιχ). Και σαν τέτοια υπηρετεί κάποια συμφέροντα. Στην περίπτωση της πλήρους και α-ηθικής λειτουργίας του σεξουαλικού ενστίκτου, τα συμφέροντα που αυτό υπηρετεί είναι καθαρά και απόλυτα εγωιστικά... Όμως όταν αυτά τα συμφέροντα συμπέσουν με τα γενικά, το σεξ αυτόματα κοινωνικοποιείται και πολιτικοποιείται...
Στην περίπτωση της ταινίας, το σεξ πετάει στο περιθώριο της Ιστορίας της μιλιταριστικής Ιαπωνίας τους δυο ήρωες, κι αυτή η "φυσική" άρνηση συμμετοχής σε μια ιστορία που αρνείται τη ζωή είναι μια πράξη ασυνείδητα πολιτική. Γι' αυτό ακριβώς ο ευνουχισμός του ήρωα απ' την ερωμένη του γίνεται με ενθουσιασμό δεκτή απ' την ιαπωνική κοινή γνώμη.
Όμως, τούτος ο από αγάπη ευνουχισμός δεν είναι μια πράξη διαστροφής αλλά η φυσική ζεύξη του έρωτα με τον θάνατο, ή καλύτερα μια τελετουργία θανάτου που προετοιμάζεται από την τελετουργία του έρωτα, που κάθε φορά καταλήγει στο πρόσκαιρο χάσιμο της συνείδησης μέσα απ' τον οργασμό, που είναι ένα είδος "άσκησης θανάτου". Αυτό ακριβώς είναι και το θέμα της ταινίας.
Γίνεται φανερό απ' τα παραπάνω πως ο κατ' εξοχήν "ευρωπαίος" Ιάπωνας σκηνοθέτης Ναγκίσα Όσιμα, στέκεται εδώ δίπλα στις απόψεις του Ζωρζ Μπατάιγ. (Η παραπομπή στην Ιστορία του ματιού είναι ολοφάνερη στη σκηνή με το αυγό). Άλλωστε, η προβληματική της ταινίας στο σύνολό της βρίσκεται πολύ πιο κοντά στη "φυσική"κατάργηση των ορίων ανάμεσα στον έρωτα και το θάνατο όπως την αντιλαμβάνεται ο Μπατάιγ κι όχι ο Φρόυντ ή ο Σαντ."
(Βασίλης Ραφαηλίδης, "Λεξικό ταινιών", τόμος 3ος, Εκδόσεις Αιγόκερως)
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου