(κλικ)
"Ιβάν ο Τρομερός" - "Ivan Grozny", 1943-1946
Σεργκέι Αιζενστάιν
"Ο Ιβάν ο Τρομερός ξεκίνησε σαν φιλμ προπαγάνδας με σκοπό να εξάρει το ρόλο της προσωπικότητας στις δύσκολες στιγμές της ιστορίας. Είναι κοινό μυστικό πως ο Τσάρος Ιβάν ο 4ος, πρώην Μέγας Δουξ της Μοσκοβίσς δεν ήταν παρά η αλληγορική μεταφορά της προσωπικότητας του "Στάλιν του τρομερού"... Ο Αϊζενστάιν άρχισε το γύρισμα της μεγαλόπνοης τριλογίας, το 1943 στα στούντιο της Άλμα-Άτα. Το 1944 το πρώτο μέρος ήταν έτοιμο. Το 1946 τέλειωσε και το δεύτερο αλλά η προβολή του απαγορεύτηκε από το περιβάλλον του Στάλιν γιατί, ενώ το πρώτο μέρος διερευνούσε το προτσές της ανόδου στην εξουσία μιας ισχυρής προσωπικότητας θεωρήθηκε σαν απόλυτα κολακευτικό για τον Στάλιν, το δεύτερο που διερευνούσε την σύγκρουση της προσωπικότητας με τον εαυτό της, την αντίθεση του "καθήκοντος" και της "πίστης" τους συνειδησιακούς δισταγμούς και τις αμφιβολίες του πανίσχυρου ηγέτη, θεωρήθηκε προσβλητικό. Έτσι, μόλις το 1958, δέκα χρόνια μετά το θάνατο του Αϊζενστάιν, το σοβιετικό κοινό είδε το απαγορευμένο δεύτερο μέρος...
Από άποψη αισθητική ο Ιβάν είναι η περισσότερο φιλόδοξη προσπάθεια του μεγαλοφυούς Αϊζενστάιν να αφομοιώσει οργανικά στην καινούργια τέχνη όλες τις άλλες και να φτάσει σε μια σύνθεση που βασίζεται στην πρωταρχική λειτουργία του καλλιτεχνικού ενστίκτου, έξω και πάνω από κάθε γνωστή μορφή τέχνης. Με άλλα λόγια, προσπάθησε να υλοποιήσει τη μεγαλόπνοη σκέψη του για ένα είδος "υπερτέχνης", η οποία αποχτά μια αξία τελετουργική και ξαναβρίσκει το κρυμμένο νόημα των συμβόλων όπως ακριβώς και στις αρχέγονες μορφές της. Γι αυτό στον Ιβάν οι εικόνες αυτές καθεαυτές παίρνουν ένα νόημα "οπτικών ιδεογραμμάτων". Τα πάντα σ' αυτή τη μεγαλειώδη ταινία είναι σύμβολα: Το ντεκόρ, ο ήχος, η μουσική, οι χειρονομίες, τα βλέμματα, οι κάθετες και οι οριζόντιες γραμμές, οι σκιές, οι φωτισμοί, τα ρούχα κλπ. Μ' αυτά τα εννοιολογικά φορτισμένα "φωτεινά σημάδια" ο Αϊζενστάιν "εικονογραφεί" μια συγκεκριμένη ψυχολογία, κάνει ορατή και την παραμικρή ιδεολογική του απόχρωση, δημιουργεί μια καινούργια γλώσσα που εκφράζεται με "φωτογράμματα". Ήταν φυσικό ο εννοιολογικός φόρτος να κάνει το φιλμ την "υπ' αριθμόν ένα εγκεφαλική ταινία που γυρίστηκε ποτέ". Ωστόσο και οι αρνητές του ακόμα συμφωνούν πως ο Ιβάν ο Τρομερός είναι μια από τις κορυφαίες στιγμές όχι μόνο της τέχνης αλλά και της συνθετικής ικανότητας του ανθρώπινου νου... Είναι το πρώτο "οπτικό φιλοσοφικό δοκίμιο". Ο Αϊζενστάιν έλεγε πως ο κινηματογράφος έχει τέτοια εκφραστική δύναμη που θα μπορούσε να εικονογραφήσει με απόλυτη πιστότητα ακόμα και το Κεφάλαιο του Μαρξ. Πέθανε σε ηλικία 50 χρόνων χωρίς να προλάβει να ολοκληρώσει τις μεγαλειώδεις συλλήψεις του. Σε ένα από τα τελευταία του κείμενα εκφράζει το παράπονό που δεν μπόρεσε να δουλέψει αρκετά στον τομέα της δημιουργίας της "μιας και μοναδικής τέχνης" στην οποία θα συγχωνεύονταν όλες οι άλλες."
(Βασίλης Ραφαηλίδης, "Λεξικό ταινιών" τόμος Α', Εκδόσεις "Αιγόκερως")
.
Σεργκέι Αιζενστάιν
"Ο Ιβάν ο Τρομερός ξεκίνησε σαν φιλμ προπαγάνδας με σκοπό να εξάρει το ρόλο της προσωπικότητας στις δύσκολες στιγμές της ιστορίας. Είναι κοινό μυστικό πως ο Τσάρος Ιβάν ο 4ος, πρώην Μέγας Δουξ της Μοσκοβίσς δεν ήταν παρά η αλληγορική μεταφορά της προσωπικότητας του "Στάλιν του τρομερού"... Ο Αϊζενστάιν άρχισε το γύρισμα της μεγαλόπνοης τριλογίας, το 1943 στα στούντιο της Άλμα-Άτα. Το 1944 το πρώτο μέρος ήταν έτοιμο. Το 1946 τέλειωσε και το δεύτερο αλλά η προβολή του απαγορεύτηκε από το περιβάλλον του Στάλιν γιατί, ενώ το πρώτο μέρος διερευνούσε το προτσές της ανόδου στην εξουσία μιας ισχυρής προσωπικότητας θεωρήθηκε σαν απόλυτα κολακευτικό για τον Στάλιν, το δεύτερο που διερευνούσε την σύγκρουση της προσωπικότητας με τον εαυτό της, την αντίθεση του "καθήκοντος" και της "πίστης" τους συνειδησιακούς δισταγμούς και τις αμφιβολίες του πανίσχυρου ηγέτη, θεωρήθηκε προσβλητικό. Έτσι, μόλις το 1958, δέκα χρόνια μετά το θάνατο του Αϊζενστάιν, το σοβιετικό κοινό είδε το απαγορευμένο δεύτερο μέρος...
Από άποψη αισθητική ο Ιβάν είναι η περισσότερο φιλόδοξη προσπάθεια του μεγαλοφυούς Αϊζενστάιν να αφομοιώσει οργανικά στην καινούργια τέχνη όλες τις άλλες και να φτάσει σε μια σύνθεση που βασίζεται στην πρωταρχική λειτουργία του καλλιτεχνικού ενστίκτου, έξω και πάνω από κάθε γνωστή μορφή τέχνης. Με άλλα λόγια, προσπάθησε να υλοποιήσει τη μεγαλόπνοη σκέψη του για ένα είδος "υπερτέχνης", η οποία αποχτά μια αξία τελετουργική και ξαναβρίσκει το κρυμμένο νόημα των συμβόλων όπως ακριβώς και στις αρχέγονες μορφές της. Γι αυτό στον Ιβάν οι εικόνες αυτές καθεαυτές παίρνουν ένα νόημα "οπτικών ιδεογραμμάτων". Τα πάντα σ' αυτή τη μεγαλειώδη ταινία είναι σύμβολα: Το ντεκόρ, ο ήχος, η μουσική, οι χειρονομίες, τα βλέμματα, οι κάθετες και οι οριζόντιες γραμμές, οι σκιές, οι φωτισμοί, τα ρούχα κλπ. Μ' αυτά τα εννοιολογικά φορτισμένα "φωτεινά σημάδια" ο Αϊζενστάιν "εικονογραφεί" μια συγκεκριμένη ψυχολογία, κάνει ορατή και την παραμικρή ιδεολογική του απόχρωση, δημιουργεί μια καινούργια γλώσσα που εκφράζεται με "φωτογράμματα". Ήταν φυσικό ο εννοιολογικός φόρτος να κάνει το φιλμ την "υπ' αριθμόν ένα εγκεφαλική ταινία που γυρίστηκε ποτέ". Ωστόσο και οι αρνητές του ακόμα συμφωνούν πως ο Ιβάν ο Τρομερός είναι μια από τις κορυφαίες στιγμές όχι μόνο της τέχνης αλλά και της συνθετικής ικανότητας του ανθρώπινου νου... Είναι το πρώτο "οπτικό φιλοσοφικό δοκίμιο". Ο Αϊζενστάιν έλεγε πως ο κινηματογράφος έχει τέτοια εκφραστική δύναμη που θα μπορούσε να εικονογραφήσει με απόλυτη πιστότητα ακόμα και το Κεφάλαιο του Μαρξ. Πέθανε σε ηλικία 50 χρόνων χωρίς να προλάβει να ολοκληρώσει τις μεγαλειώδεις συλλήψεις του. Σε ένα από τα τελευταία του κείμενα εκφράζει το παράπονό που δεν μπόρεσε να δουλέψει αρκετά στον τομέα της δημιουργίας της "μιας και μοναδικής τέχνης" στην οποία θα συγχωνεύονταν όλες οι άλλες."
(Βασίλης Ραφαηλίδης, "Λεξικό ταινιών" τόμος Α', Εκδόσεις "Αιγόκερως")
.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου